जनकपुर । फोहोर मैला व्यवस्थापन काठमाडौंजस्ता ठूला सहरको मात्र होइन, भर्खरै सहरीकरण हुन थालेका बजारको समस्या हो । पहाडी क्षेत्रको तुलनामा तराई मधेसमा फोहोर मैला अझै ठूलो समस्या हो । तराईका साना ठूला सबै बजारको साझा समस्या हो फोहोर मैला । स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन-२०७४ ले सरसफाइ र फोहोर मैला व्यवस्थापनको जिम्मेवारी स्थानीय तहलाई दिएको छ । तर स्थानीय तहले आफ्नो जिम्मेवारी पूरा नगर्दा सबैजसो सहरी क्षेत्रमा फोहोर मैला समस्या बन्ने गरेको छ । तराईका त गाउँपालिकामा नै पर्ने ससाना बजारमा पनि फोहोर मैला विकराल समस्या बनेको छ । देश संघीतामा गइसकेपछि आसपासका तत्कालीन गाविसलाई गाभेर कतिपय ठाउँमा नगरपालिका बनाइएको छ । नगरपालिका घोषणा भएसँगै सहरीकरण बढ्दो छ । तर त्यस अनुरुप फोहोर मैला व्यवस्थापनको काम हुन सकेको छैन । जसले समस्या बढ्दो छ । नयाँ नगरपालिका मात्रै हैन, पुराना नगरपालिकामासमेत फोहोरमैला व्यवस्थापनमा उदासिन छन् भन्ने उदाहरण बनेको छ रौतहटको गौर नगरपालिका । गौरमा तीन वटा ट्रयाक्टरमा दिनहुँ फोहोरमैला संकलन हुन्छ । तर फाल्ने ठाउँ भने गतिलो छैन । त्यसैले नगरपालिकाले बरवापुल नजिकै सिर्सिया रोडमा लगेर फोहोर फाल्दै आएको छ । गौरका नगरप्रमुख अजय गुप्ता पर्याप्त सार्वजनिक जग्गाको अभावमा फोहोरमैला व्यवस्थापन केन्द्रको काम अघि बढाउन नसकिएको बताउँछन् । ‘ल्याण्डफिल्ड साइट आकाशमा बनाउने हैन, जमिनमै बनाउनुपर्छ’ उनले भने, ‘नगरपालिकासँग जमीन छैन, किन्न खोज्दा एकदमै महँगो पर्छ ।’ जग्गा किन्न मात्रै नगरपालिकाले एक करोड रुपैयाँ छुट्याएको छ । यस्तै समस्या छ । सर्लाहीको मलंगवामा पनि । ल्यान्डफिल्ड साइट नै नभएपछि मलंगवा नगरपालिकाका १२ जना सफाइकर्मीले बजार क्षेत्रबाट उठाएको फोहोर मैला डेढ विगाहाको एउटा पोखरीमा लगेर फाल्ने गरिएको छ । जल्नेजति फोहोर जलाउने र बाँकी फोहोरलाई पोखरीमा थुपार्ने र पुर्ने काम भएको छ । मलंगवाका नगरप्रमुख निरसल साह पाँच बिगाहा जग्गा किनेर फोहोरमैला व्यवस्थापनका लागि ल्याण्डफिल्ड साइट बनाउने सोच राखे पनि पूरा हुन नसकेको बताउँछन् । पुराना नगरले फोहोर मैला र सरसफाइका लागि केही संरचना बनाए पनि नयाँ नगरपालिकामा त त्यो पनि बनेको छैन । पर्साको पर्सागढी नगरपालिकामा फाहोरमैला व्यवस्थापनका लागि कुनै योजना नै बनेको छैन । नगरपालिकामा न त छुट्टै सरसफाइ शाखा छ, न त फोहोर प्रशोधन केन्द्र नै । ९९.६९ वर्ग किमिमा फैलिएको नगरपालिकाको बजार क्षेत्रमा फोहोर उठाउन सातामा एक दिन ट्रयाक्टर पठाउँछ । नगरप्रमुख लोकनारायण यादव नगरपालिकामा फोहोरमैला व्यवस्थापन राम्रोसँग हुन नसकेको स्वीकार्छन् । उनले भने, ‘फोहोर मैला व्यवस्थापन केन्द्र बनाउने सोच छ । बजेट पनि छुट्याएको हो । तर काम हुन पाएको छैन ।’ पर्सागढीको छिमेकी बहुदरमाई नगरपालिकाको हाल पनि उस्तै छ । योजना शाखाले नै सरसफाइको काम हेर्छ । नगरपालिकामा फोहोरमैला व्यवस्थापनका लागि ठोस काम हुन सकेको छैन । फोहोर फाल्ने व्यवस्थित ठाउँको पनि अभाव छ । नगरपालिका घोषणा भए पनि ग्रामीण क्षेत्र भएकोले खासै फोहोर ननिस्कने नगरपालिकाका निमित्त प्रशासकीय अधिकृत विदुर उप्रेती बताउँछन् । तर दिन प्रतिदिन बजार बढ्दै गएकोले फोहोरमैला व्यवस्थापनमा ठोस काम हुनुपर्ने उनलाई पनि लागेको छ । ‘गाउँमा खासै फोहोर ननिस्कने रहेछ, दिन प्रतिदिन बजार बढेकोले फोहोरमैला व्यवस्थापनका लागि योजनावद्ध काम हुन आवश्यक छ’ उनले भने, ‘नदी किनार वा खाली जग्गा उचित स्थान हेरेर फोहोरमैला व्यवस्थापन केन्द्र बनाउने बारे छलफल भइरहेको छ ।’